هنرهای صناعی (صنایع دستی) بخشی از هنرهای سنتی است که حقیقت متعالی هنر صنایع دستی کرمانی را با فنون و مهارت های صنعتی متناسب آمیخته و با قابلیت تکثیر در متن زندگی فردی و جمعی عرضه کرده است. صنایع دستی ایران مجموعه ی وسیعی از رشته ها و صنایع بدیع است که با محوریت هنر و ذوق زیبا شناختی و خلاقیت اقوام ایرانی و با بهره گیری و با کاربری در زندگی مردم، تولید گردیده و از قدمتی به تاریخ کهن ایران برخوردار است. صنایع دستی به محصولاتی اطلاق می گردد که کاملا توسط دست یا دست و ابزار تولید می گردد. با استفاده از ابزار مکانیکی مادامی که نقش و کار دست به عنوان مهمترین و اصلی ترین عامل تولید صنایع دستی کرمانی باقی بماند بلامانع می باشد. صنایع دستی از مواد خام تولید شده و قابلیت آن را دارد که به تعداد نامحدود تولید گردد. این محصولات می توانند کالای (سرمایه ای) و مصرفی (کاربردی) هنری دارای جنبه های زیبایی شناختی، خلاقانه و تزئینی دارای بار فرهنگی، سنتی و دارای جنبه ی نمادین دینی و اجتماعی باشد. صنایع دستی مجموعه ای از دست ساخته ها را شامل می گردد که با استفاده از مواد اولیه ی طبیعی و بومی صنایع دستی کرمانی به کمک دست و ابزار ساخته می شود.
صنایع دستی از نگاه سازمان یونسکو عبارتند از محصولاتی که تماما با دست و با به کمک ابزار ساخته شده اند. می بایست مهمترین بخش در تولید محصول تمام شده، کار دست صنعتگر صنایع دستی کرمانی باشد. صنایع دستی به آن رشته از صنایع اطلاق می شود که تمام یا قسمتی از مراحل ساخت فرآورده های آن با دست انجام گرفته و در چهارچوب فرهنگ و بینش های فلسفی، ذوق و هنر انسان های هر منطقه با توجه به میراث های قومی آنان ساخته و پرداخته می شود. گروه هنرهای سنتی فرهنگستان هنر، واژه ی هنرهای صناعی» را گویاتر و کاملتر از واژه ی صنایع دستی» می داند و پس از ارائه ی تعریفی از هنرهای سنتی، برای هنرهای صناعی به عنوان زیرمجموعه ی مهمی از هنرهای سنتی تعریف زیر را نیز ارائه داده است: هنرهای سنتی با منشأ گرفتن صنایع دستی کرمانی از مبدأ واحد، محمل سیر و سلوکی فردی است که از طریق دریافت شهودی بر مبنای آدابی معنوی و به شیوه ی استاد و شاگردی انتقال می یابد. هنرهای صناعی بخشی از هنرهای سنتی است که با بهره گیری از فنون و مهارت های متناسب و با قابلیت تکثیر غیرماشینی صنایع دستی کرمانی در متن زندگی فردی و جمعی عرضه می شود.
از زمانی که بشر خود را شناخت، برای تامین نیازهای اولیه خود دست به تغییر طبیعت صنایع دستی کرمانی و به عبارتی کار بر روی طبیعت زد. یکجانشینی بشر به واسطه اشتغال به کشاورزی و دامداری، منجر شد تا آدمی به فکر ساخت فرآورده های متنوع از نظر کارایی و چشم گیر از نظر زیبایی شناختی بیفتد. با پیشرفت فنون و رشد تمدن ها صنایع دستی نیز رشد روزافزونی به خود گرفت. صنایع دستی و یا هنرهای صناعی از مهم ترین محصولات تولیدی هر کشوری است. این محصولات صنایع دستی کرمانی دارای هر دو کاربرد تزئینی و استفاده در زندگی روزمره هستند که به روش های سنتی ساخته می شوند. صنایع دستی شاخص ترین و اصیل ترین جلوه گاه تاریخ و تمدن کهن ایران و فرهنگ و هنر ناب ایرانی بوده که یکی از مهمترین قطب های هنرهای صناعی در جهان به شمار می آید. صنایع دستی ایران دارای طیف گسترده ای از رشته ها و محصولات گوناگون صنایع دستی کرمانی است. بافته های داری، دست بافته های دستگاهی، رودوزی های سنتی، هنرهای فی، میناسازی، سفالگری، آبگینه، هنرهای مرتبط با چوب، هنرهای مرتبط با سنگ، نگارگری، چاپ های سنتی، حصیربافی، رنگ سازی سنتی، نمدمالی، پوستین دوزی، آثار چرمی و رنگرزی سنتی از رشته های اصلی صنایع دستی ایران به شمار می روند.
اگر چه که تمامی محصولات صنایع دستی مخاطبین خاص خود را دارند، اما می توان گفت که فرش های دستبافت و گلیم، ظروف شیشه ای و مسی، سفال و سرامیک، صنایع دستی مرتبط با چوب، زیورآلات، قلاب دوزی، سرمه دوزی و سوزن دوزی بلوچ از پرطرفدارترین محصولات صنایع دستی ایران محسوب می شوند. هنرهای صناعی و یا صنایع دستی شاخه ای از هنرهای سنتی صنایع دستی کرمانی هر کشور است که یک یا چند و یا تمامی مراحل ساخت آن به وسیله دست صورت گرفته و مواد اولیه آن به صورت بومی تهیه می شود. به دلیل عدم استفاده از ماشین آلات سنگین صنعتی، هر کالای تولیدی در این حیطه با دیگری متفاوت بوده و حاصل تلاش دستان یک هنرمند صنایع دستی کرمانی با تولیدات دیگری یکسان نیست. صنایع دستی برخاسته از قدمت فرهنگی و هنری هر خطه و نمادی از آداب و رسوم، سنن، ارزش ها و سبک زندگی در آن منطقه است. برای تولید دست ساخته های صنایع دستی نیازی به تکنولوژی پیشرفته و دانش فنی کارشناسان خارجی نبوده و دانش تولید آن به صورت بومی و نسل به نسل منتقل می گردد. صنایع دستی با سرمایه گذاری اندک و سودآوری فراوان صنایع دستی کرمانی در بازارهای داخلی و خارجی همراه است.
یکی دیگر از صنایع دستی اصفهان خاتم کاری است. قدمت این هنر هم به دوران صفوی بر می گردد، در آن زمان کاخ ها، میز و صندلی ها، رحل قران ها خاتم کاری شده بودند. ابتدا مرکز خاتم سازی، شهر کرمانی بود.صنایع دستی اما بعدها این هنر در شیراز رونق بیشتری گرفت و امروزه خاتم سازی شیراز جایگاه بالاتری دارد.
هنر آراستن سطح شی ها را بوسیله مثلث های کوچک، در طرح های مختلف را خاتم سازی می گویند. این مثلث ها از جنس عاج، استخوان، مفتول برنج، چوب و بعضی اوقات طلا هستند. خاتم اصفهان به روش خاتم شیراز ساخته می شود، گاهی با نقره یا مینا کاری همراه می شود، که در شیراز نمی توان دید. آثار زیبای خاتم سازی که در بازارهای اصفهان جلب توجه می کنند اشیای تزئینی، جعبه های زیبا، قاب عکس صنایع دستی کرمانی، شطرنج، تخته نرد و … هستند.
هنر گچ بری کرمانی رو به افول است:
هنر گچبری یکی از هنرهای وابسته به معماری است که در هر منطقه و هر دوره زمانی،صنایع دستی کرمانی شکل و شیوه مخصوص به خود را داشته است. همانطور که از نام این هنر پیداست، مصالح اصلی بکار رفته در این هنر گچ میباشد. در ایران نیز گچبری در دورههای مختلف تاریخی همراه با تفاوتهایی بوده است. گچ به دلیل داشتن خاصیت شکلپذیری،صنایع دستی کرمانی چسبندگی، رنگ مطلوب، کاربرد آسان، فراوانی و ارزانی کاربرد زیادی در هنرهای تزئینی دارد.
شیشهگری دستی یکی از اصیلترین و ارزندهترین صنایع دستی بشر صنایع دستی کرمانی است. شیشهگری، هنر شکل دادن به شیشه است. هنرمند در این هنر، ابتدا ماده شیشه را حرارت میدهد تا نرم و نیمه مایع شود. سپس به وسیلهی دستها یا ابزار مخصوص یا دمیدن اشکال زیبایی صنایع دستی کرمانی را با آن پدید میآورد. قدمت این هنر به ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد میرسد. این هنر و صنعت، در ایران دارای سابقهای طولانی بوده و ظروف و اشیاء شیشهای به دست آمده از روزگاران پیشین دلالت بر وجود این صنعت در ادوار بسیار دور و حتی پیش از میلاد دارد.
اوج صنعت شیشهگری در ایران، در زمان سلطنت سلجوقیان است. در این دوران، صنعتگرانصنایع دستی کرمانی به روشهای جدیدی روی آورده بودند و با استفاده از قالبهای گوناگون، نقشهای برجسته و فرورفته را در شیشه ایجاد میکردند. حک کردن و تراشیدن شیشه نیز در این دوران به کارهای تکمیلی شیشهگری اضافه شد و نقاشیهای گوناگون از قبیل گلهای تزیینی، اشکال حیوانات و . با استفاده از رنگهای متنوع، زینتبخش اشیای شیشهای شد.
فرآوردههای شيشهای اين دوران بيشتر شامل ظروف کوچک و بزرگ، صنایع دستی کرمانی عطردانهای بسيار ظريف، جامها و گلدانهايی با فرمها و اندازههای متنوع و اشياء تزئينی کوچکی به شکل حيوانات هستند.
در سالهای اخیر شیشهگران بیشتر از خرده شیشه به عنوان مواد اولیهی مورد مصرفشان بهره صنایع دستی کرمانی میگیرند البته گاه از ترکیب شیشه خرده و سیلیس به عنوان مادهی اولیهی اصلی استفاده میکنند و برای رنگین ساختن مادهی مذاب از اکسید فی مورد نظر استفاده میکنند.
مهمترین بخش صنایع دستی کرمانی
یکی از مهمترین بخشهای شیشهگری دستی نحوهی ساخت رنگهای شیشه است. تنوع رنگها موجب زیبایی هرچه بیشتر محصولات شیشهای میشوند. هنرمندان این عرصه برای ایجاد رنگهای گوناگون در شیشه از اکسید فات مختلف بهره میبرند که به شکل پودر در بازار وجود دارند.
ابزار کار شیشهگری دستی بسیار مختصر و ساده است. مهمترین وسیلهی این صنایع دستی کرمانی صنعت، لولهای فولادی به طول ۱۰۰ تا ۱۲۰ سانتیمتر با آلیاژی مخصوص است که اصطلاحا دم» نامیده میشود. این لوله توخالی است و برای برداشتن شیشه از داخل کوره مورد استفاده قرار میگیرد
برخی از شیشهگران برای ایجاد تنوع در محصولات شیشهای از تکنیک تلفیق ف با ظروف شیشهای استفاده میکنند. این کار را معمولا در مورد لیوان، گلدان و سایر اشیایی که قسمت اصلی آنها استوانهای شکل است انجام میدهند.
شهر تهران مهمترین مرکز تولید محصولات شیشهای دستساز است. در حال حاضر چندین کارگاه شیشهگری در تهران و برخی شهرهای دیگر مثل اصفهان، میمند فارس، قمصر کاشان و . مشغول به فعالیت هستند.
یکی از پدیدههای قابل توجه در سالهای اخیر روند رو به صنایع دستی کرمانی رشد جهانی شدن است؛ ایران نیز به منظور گسترش صادرات غیرنفتی و حضور در بازارهای جهانی درصدد پیوستن به سازمان تجارت جهانی (WTO) برآمده و در حال حاضر عضو ناظر این سازمان است. یکی از صنایع دستی مهمی که بدین منظور صنایع دستی کرمانی باید مورد مطالعه قرار گیرد صنعت فرش دستبافت است.
فرش دستباف بر خلاف فرشهای ماشینی از محصولات طبیعی و کرک و ابریشمهای غیرمصنوعی تهیه شده است. الیاف طبیعی صنایع دستی کرمانی فرش دستباف برای سلامتی انسان ضرری ندارد. ثانیا این الیاف مقاومت و ثبات رنگ بالایی دارند. فرشهای دستباف درصدی کم یا زیاد از صنایع دستی کرمانی ابریشم طبیعی را دارند. ابریشم طبیعی باعث می شود ماندگاری و ظرافت هر دو در کنار هم در یک محصول وجود داشته باشد. تک تک گرههای فرش دستباف صنایع دستی کرمانی ایرانی در هر خطهای از ایران و با هر سبکی بافته شده باشد مقاومت بالایی دارد. فرشهای دستباف با گذشت زمان ارزشمندتر میشوند.
فرش دستباف ریشه در خاک ایران دارد و جغرافیای ایران را فرا گرفته است. هر کدام از انواع طرحهای صنایع دستی کرمانی فرش دستباف در گوشهای از جهان طرفدان خاصی را پیدا کرده است. تولید فرش دستباف یکی از مشاغل سنتی ن خانهدار ایرانی بوده است. این بافتههای زیبا حالا به صورت زیباتر و مهندسی شده تولید میشوند. و همراه با طرحهای جدید فرش دستباف ارائه میگردند.
شرکت فرش ایران، طرحهای فرش ایران را به 20 گروه اصلی تقسیم کرده است: آثار باستانی وصنایع دستی کرمانی ابنیه اسلامی، شاهعباسی، اسلیمی، اقتباسی، افشان، واگیرهای (بندی)، بتهای (بته جقه)، درختی، ترکمن، شکارگاهی، گل فرنگ، قابی (خشتی)، گلدانی، ماهی درهم، محرابی، محرمات، هندسی، ایلی و صنایع دستی کرمانی عشایری، تلفیقی و طرحهای معاصر
کهنترین نمونه نقش قالی صنایع دستی کرمانی را دانشمندان آشورشناس در نقشهای برجستهٔ کاخ نینوا” یافته اند که گل و حاشیه آن تقلیدی از گلدوزیهای بابل به نظر میرسد. تاریخ این نقشها را سده هفتم پیش از میلاد میدانند. بهترین نمونه این نقش متعلق به خورسآباد در موزه لوور صنایع دستی کرمانی نگهداری میشود.
هدف طراحان ایرانی ایجاد لذت بوسیله قرینهسازی و زیبایی است.صنایع دستی کرمانی آنها یا طرحها را از صنایع دستی کرمانی زندگی واقعی (طبیعت) الهام گرفتهاند یا از منابع خارجی استفاده نمودهاند. در هر یک از این دو حالت باید ارتباط داشتن این اشکال و نقوش را با افکار صوفیانه و عارفانه با احتیاط ذکر کرد. چه بسا این اشکال، شکلهای ساده شده صنایع دستی کرمانی حیوانات، گیاهان و پرندگان باشد که با گذشت زمان تغییر یافتهاند. آنچه مسلم است زن قالیباف صنایع دستی کرمانی وقتی پشت دار نشسته، بیشتر از آنچه دیده الهام گرفته میاندیشد.
روشهای خلاقانه برای استفاده از وسایل ساده و در دسترس و تبدیل آنها به وسایل کاربردی و جدید یکی از پرطرفدارترین هنرهای دستی محسوب میگردد. خلاقیت با چوب، خلاقیت با کاغذ و مقوا، خلاقیت با نمد،صنایع دستی کرمانی خلاقیت با سنگ و… از جمله رایجترین و متنوعترین خلاقیتها محسوب میگردند که به شدت مورد توجه قرار صنایع دستی کرمانی گرفتهاند و در بین انواع خلاقیت با وسایل ساده و معمولی، سنگ و چوب پرطرفدارترین مواد اولیه برای ساخت کاردستیهای جدید هستند.صنایع دستی کرمانی خلاقیت با سنگ و ساخت کاردستی با سنگهای رودخانهایی و انواع سنگریزه میتواند تابلوهای تزیینی و دکوریهای فانتزی جدید و خاص خلق کند.
سنگ از انواع صنایع دستی کرمانی وسایل دور ریختنی و در دسترس است که به راحتی میتوانید با کمک انواع سنگهای مختلف، صنایع دستی زیبایی را در منزل بسازید. ساخت کاردستی با سنگ از انواع ایدههای جالب و ارزان است. با کمک سنگهای کوچک و بزرگ میتوان صنایع دستی کرمانی انواع قاب عکسهای تزیینی و مجسمه های سنگی و … را ساخت که هر کدام از این وسایل زیبایی و جذابیت خاصی دارند.
نقاشی روی سنگ یکی از انواع کارهای خلاقانه است و شما میتوانید با کمک این خلاقیت جالب نقاشیهای زیبا و متفاوتی را روی سنگهای بزرگ و کوچک بکشید. برای کشیدن نقاشی روی سنگ و رنگآمیزی سنگهای مختلف میتوانید صنایع دستی کرمانی از گواش و رنگهای اکرلیک استفاده کنید.صنایع دستی کرمانی علاوه بر ساخت وسایل تزیینی با کمک سنگ میتوانید کاردستیهای زیبا و جذابی را برای کودکان بسازید و برای تزیین اتاق کودکان از این کاردستیهای خلاقانه و جالب استفاده کنید.
یکی دیگر از صنایع سنگی زیبا، حکاکی یا قلمزنی روی سنگ» صنایع دستی کرمانی میباشد. حک کردن نقشی بر روی سنگ به وسیله ابزارهایی مثل قلمهای مختلف که گاهی کاملاً دستساز میباشد هنری بسیار زیبا و ارزنده میباشد. هنر زیبای حکاکی کاربردهای متنوعی دارد. گاهی نقشی صنایع دستی کرمانی زیبا بر روی سنگی که صرفا جنبه تزئینی دارد و گاهی حک کردن نقشی بر روی اشیا کاربردی همانند ظروف، زیورآلات، مهر و یا کتیبه ای بر صنایع دستی کرمانی سر در یک بنا.
سنگهای نرم مانند سنگ مرمر سنگهایی هستند که برای هنر حکاکی مناسب میباشند. سنگ دیگر مورد استفاده در این رشته،صنایع دستی کرمانی لاوز یا لاپیس سنگ خاکستری رنگی است که از اطراف مشهد استخراج میشود و ترکیبی صنایع دستی کرمانی از تالک و کلرور میباشد و هنرمند حکاک بسته به خلاقیت و ابتکار خود نقوشی را بر روی آن حک میکند. از این سنگ انواع ظروف، وسائل تزئینی و انواع قاب تهیه میشود.
صنایع دستی یا کاردستی نوعی کار هنری است که در صنایع دستی کرمانی آن لوازم تزئینی و کاربردی تنها با استفاده از دست یا ابزار ساده ساخته میشود. در محیط اطرافمان وسایل دور ریختنی بسیاری داریم. با همین مواد و ابزار دور ریختنی بسیار ساده میتوانیم کارهای صنایع دستی کرمانی هنری زیبایی خلق کنیم.
هنر کار با چوب بسیار راحتتر از این حرفها بوده و ساخت اغلب کاردستیهای چوبی تنها به صنایع دستی کرمانی چند ابزار ساده و مقداری چوب دور ریختنی و کمی خلاقیت و ایده نیاز دارد. با استفاده از چند تکه چوب و شکل دادن به آنها به راحتی میتوانید یک خانه چوبی داشته باشید.صنایع دستی کرمانی همچنین شما میتوانید با داشتن چوب بستنی و کمی چسب یک خانه زیبا و چند طبقه بسازید و با رنگ کردن آن جلوه زیباتری به کاردستی خود بدهید. تمامی اینها نیاز به ایده و قدرت خلاقیت شما دارد.
ساخت صنایع دستی خلاقانه با چوب بسیار ساده است و موجب افزایش خلاقیت درصنایع دستی کرمانی کودکان و بزرگسالان میشود. بسیاری از این کاردستیها را میتوانید با انواع چوبها و وسایل دور ریختنی با صرف کمترین هزینه درست کرده و از هنر کار با چوب لذت ببرید. از هنر کار با چوب میتوان در زمینه ساخت انواع اسباب بازیها همچون آویز موبایل استفاده نمایید. ساخت بلوکهای چوبی نمونه دیگر کار با چوب است. از این بلوکها میتوانید برای بازیهایی همچون جورچین و ساخت صنایع دستی کرمانی انواع اشکال هندسی استفاده نمایید. به جز کاردستیهای خلاقانه مثل ساخت هواپیما با آرمیچر، میتوانید صنایع دستی کرمانی هنر کار با چوب به راحتی برای حیوانات خانگی خود (سگ، گربه، خرگوش و …) پناهگاه بسازید.
انواع محصولات چوبی در سبد فروش صنایع دستی کرمانی
از انواع مختلف چوب میتوانید در این صنعت استفاده کنید. به عنوان مثال کار با چوب سه لایه و چوب صنایع دستی کرمانی بالسا برای مدلسازی مناسب است و معمولا در ساخت ماکتهایی با دقت و ظرافت بالا کاربرد دارد. از ویژگیهای این چوب این است که در ضخامتهای مختلفی قابل تهیه است و سازنده میتواند بنا به نوع صنایع دستی کرمانی طرح از ضخامتهای گوناگون استفاده نماید.
نجاری هنری است نامحدود، شاید بتوان بهترین عنوان را برای هنر نجاری و چوبکاری در صنایع دستی کرمانی همین نامحدود بودنش جستوجو کرد، استفاده از چوب به عنوان مبنای اصلی و ایجاد تغییرات و خلق صنایع دستی چوبی از زمانهای قدیم مورد توجه علاقهمندان به صنعت چوب بوده است. ساخت صنایع دستی کرمانی سازههای چوبی نظیر درب و پنجره، مبلمان منزال، دکوراسیون، کتابخانه و در وسعت کوچکتر جاکلیدی را میتوان نمونهای صنایع دستی کرمانی از این خلاقیتها دانست. دید نجار به قدری ظریف بوده که با ابزارهای در صنایع دستی کرمانی دسترساش میتواند ظریفتترین صنایع چوبی دستساز را تولید کند.
صنایع دستی کرمانی یکی از مهمترین سرده میوههای نیمهگرمسیری هستند، که خاستگاه اصلی آن ایران، هند، چین، ژاپن و برخی از کشورهای آسیای جنوب شرقی میباشد و مهمترین سرده از صنایع دستی کرمانی تیره سدابیان هستند. معنی مرکبات به فارسی یعنی ترکیب شدهها، آنچه که از چند چیز ترکیب شده باشد. مرکبات خانواده نسبتا بزرگی هستند که اعضایش سرشارند از ویتامین C. از مهمترین مرکبات میتوان به پرتقال، نارنگی، لیمو شیرین، لیمو ترش، لیمو شیرازی، صنایع دستی کرمانی گریپ فروت، بطاوی، نارنج، دارابی، بکرایی، بادرنگ، بارپوست، بالنگ، پاتاوی (پتابی، پتاوی)، ترشاب، ترشه، ترنج، توسرخ، نافه و کامکوات اشاره کرد. در بین اینها، پرتقال و لیمو بیش از همه ویتامین C دارند و نارنگی و نارنج کمتر از صنایع دستی کرمانی همه.
کشور ایران مقام هفتم را در میان کشورهای تولیدکننده مرکبات کسب کرده است، صنایع دستی کرمانی که در این میان استانهای گیلان و مازندران بیشترین سهم در تولید مرکبات را دارا میباشند و صنایع دستی کرمانی پس از آن استانهایی نظیر فارس، کرمان و هرمزگان از دیگر تولیدکنندگان مهم مرکبات میباشند.
بدون شک پرتقال یکی از معروفترین و محبوبترین صنایع دستی کرمانی میباشد که نامش همیشه تداعیکننده ویتامین C است. باید بدانید که پرتقال حاوی 70 میلیگرم ویتامین C میباشد که این مقدار 90 درصد از صنایع دستی کرمانی نیاز روزانه خانمها به این ویتامین را تأمین میکند.
زمانی که احساس بیحوصلگی و بیحالی میکنید یک عدد پرتقال خوشمزه نوش جان کنید. صنایع دستی کرمانی خواهید دید که چقدر خوش اخلاق و سرحال خواهید شد.
توصیه میکنیم که روزتان را با مرکبات شروع کنید. خوردن مرکبات به همراه صبحانه بهتر صنایع دستی کرمانی از مصرف آنها بعد از شام است. پس روز پرتقالی داشته باشید و غذاهایتان را با لیموترش فراوان میل کنید صنایع دستی کرمانی.
درباره این سایت